Documento de traballo presentado polo MEC sobre a organización do ensino universitario en España
TABLA DE CONTIDO
0 Prólogo
1 Introducción
2 Estrutura xeral das ensinanzas universitarias
2.1 Os títulos de Grado
2.2 Os títulos de Máster
2.3 Os títulos de Doctor
2.4 A formación permanente
3 As directrices dos títulos
4 Os plans de estudios
5 Verificación e implantación
5.1 A verificación do plan de estudios
5.2 A aprobación da implantación dos estudios
6 Rexistro de Universidades, Centros e Títulos
7 Avaliación e acreditación
8 Movilidade
9 Calendario previsto de aplicación
10 Documentación
Neste documento recóllense as liñas mestras da nova organización dos ensinos universitarios que o Ministerio de Educación e Ciencia propón para culminar o proceso de construción do Espazo Europeo de Educación Superior.
Trátase dun documento de traballo, cuxo principal obxectivo é servir de base para a difusión e debate sobre a organización dos Ensinos
Universitarios en España no seo do Consello de Coordinación Universitaria, cuxas comisións de Coordinación e Académica deberán emitir un informe sobre o mesmo. O documento, xunto co informe do Consello, servirá de base para a regulación normativa que o Goberno levará a cabo posteriormente.
Algunhas das propostas aquí suscitadas baséanse en elementos da reforma da Lei Orgánica de Universidades, nos términos previstos no
Proxecto de Lei enviado ao Parlamento polo Goberno o 1 de setembro de 2006.
Polo demais, o documento redactouse tendo en conta a situación actual, as diferentes iniciativas e experiencias recientemente postas
en marcha polas universidades, e a necesidade de que os cambios que sexan precisos póidanse realizar de xeito paulatino e flexible.
Segundo as previsións detalladas no apartado 9 deste documento, as iniciativas normativas encamiñadas a construír o Espazo Europeo de Educación Superior estarían concluídas do prazo dun ano Isto permitiría iniciar novos títulos de grado no curso 2008-2009 (dous anos antes da data prevista pola declaración de Bolonia) e expedir os primeiros títulos de graduado universitario en 2012.
Ministerio de Educación e Ciencia.
1 Introdución
[1]. Entre as funcións da Universidade están a creación, a transmisión e a conservación e aplicación do coñecemento. Estas funcións alcanzan o seu pleno sentido cando se poñen ao servizo da sociedade. Por iso, é necesario considerar a contribución da Universidade aos cambios necesarios derivados da sociedade do coñecemento, para conseguir unha sociedade desenvolvida máis xusta e solidaria, baseada nos valores democráticos.
[2]. A Educación Superior, a Investigación e a Innovación son determinantes para afrontar os retos da globalización e dunha
sociedade baseada no coñecemento para garantir o benestar dos cidadáns e o desenvolvemento sostenible. As universidades españolas han de xogar un papel cada vez máis relevante neste campo e as políticas universitarias deben axudar a modernizar e mellorar a calidade do sistema universitario español para que as universidades poidan afrontar eses retos.
[3]. Neste contexto, o sistema universitario español debe emprender unha profunda reforma en moitos aspectos, en concreto, na estrutura e organización dos ensinos e nas metodoloxías de enseñanza aprendizaxe, de forma que respondan ás demandas da sociedade actual. De acordo co establecido no Proxecto de Modificación Lei Orgánica (LOU), as reformas están orientadas pola vontade de potenciar a autonomía das universidades, á vez que se aumenta a esixencia de render contas sobre o cumprimento das súas funcións.
Este principio é impulsado pola Unión Europea apoiando a modernización1 das universidades europeas co fin de convertelas en axentes activos para a transformación de Europa. Os cambios nos ensinos universitarios deben permitir a incorporación dos novos desenvolvementos nos distintos campos e as novas liñas emerxentes.
[4]. Durante os últimos anos e en relación coa educación superior desenvolvéronse, desde distintos ámbitos nacionais e internacionais, unha serie de actividades e propostas para a modernización das universidades. No ámbito internacional, recentes estudos da OCDE inciden na necesidade de desenvolver a diversidad e a flexibilidad da educación superior como mecanismo para afrontar os retos dun mundo aberto e en constante transformación. No ámbito europeo, a Declaración de Bolonia de 1999 supuxo un punto de partida importante, pero non o único. En setembro de 2005, a Comisión Europea iniciou un proceso de consulta sobre a súa proposta para crear un Marco Europeo de Cualificaciones2 para a aprendizaxe ao longo da vida coherente e compatible co Marco para a Educación Superior. A Estratexia de Lisboa impulsadas pola UE, e máis concretamente a Axenda para a Modernización das Universidades Ministerio de Educación e Ciencia.
Sinalase a importancia dunha profunda reforma curricular baseada na flexibilidad, na transversalidad e na multidisciplinariedad como mecanismo de resposta ás necesidades dunha nova sociedade. As comunicacións da CE aos estados membros explícitamente sinalan a necesidade de que as universidades teñan moita máis autonomía e independencia para deseñar os seus propios plans de estudo, ao mesmo tempo que se melloran os sistemas de rendición de contas. No ámbito nacional, desenvolvéronse numerosos traballos que sinalan similares obxectivos e medios, como son os efectuados no seo do Consello de Coordinación Universitaria ou a CRUE, os promovidos polo Programa de Convergencia da ANECA (cuxo produto principal foron os denominados Libros Brancos) ou as numerosas achegas de conferencias de responsables de centros universitarios ou asociacións e colexios profesionais.
[5]. Tomando en consideración estes traballos previos e a evolución das reformas emprendidas noutros países europeos comprometidos en procesos de reforma semellantes, propóñense neste documento unha serie de medidas que, sendo compatibles no actual contexto europeo da Educación Superior, resolvan o problema da rixidez da organización actual das titulaciones promoviendo unha maior diversificación curricular e permitindo que as universidades poidan facer propostas innovadoras.
[6]. As propostas que aquí se presentan contribúen aos obxectivos da actual reforma da LOU, impulsando a maior autonomía para as
universidades xunto cunha rigorosa rendición de contas, recomendaciones ademais realizadas pola OCDE e a Comisión Europea. Estas propostas non presentarán problemas na aplicación dos principais compromisos intergubernamentales en materia de Educación Superior. En concreto, acomódanse ao Marco Europeo de Cualificaciones para a Educación Superior, respectan os acordos do proceso de Bolonia e axústanse a outros sistemas moi competitivos e de interese para España no contexto mundial.
2 Estrutura xeral dos ensinos universitarios
[7]. Os ensinos universitarios organizaranse en 3 ciclos, segundo establecen os acordos derivados da construción do Espazo Europeo de Educación Superior (EEES). Estes 3 ciclos correspóndense a 3 niveis de cualificación universitaria que se denominarán Grado, Máster e Doutor. Esta proposta está en sintonía coa decisión adoptada pola gran maioría dos países europeos e co acordo tomado na conferencia de Ministros europeos de Educación Superior celebrada en Bergen (Maio de 2005) de establecer un Marco europeo de cualificaciones para a educación superior baseado nos denominados descriptores de Dublín. Así mesmo, a estrutura proposta axústase á recomendación, aínda en fase de debate, do Marco Europeo de Cualificaciones, que aínda que se basea nos descriptores de Dublín, amplía as recomendaciones á formación ao longo de toda a vida. Este marco contempla a existencia de tres ciclos (permitindo, en cada contexto nacional, a posibilidade de ciclos intermedios), cada un deles descritos en términos de resultados de aprendizaxe e competencias e incluíndo unha recomendación sobre os créditos que se deben asignar os dous primeiros ciclos, e a duración en anos do Doctorado.
[8]. Os ensinos universitarios configuraranse de forma que atendan o dobre obxectivo de prover tanto de formación universitaria inicial como de formación permanente (formación ao longo da vida). A estrutura dos ensinos debe permitir, polo tanto, a oferta de ensinos
orientados á formación inicial, á formación inicial e permanente de forma simultánea, ou tamén a un tipo de ensino exclusivamente destinada á formación permanente.
[9] De forma xeral para un estudante a tempo completo e rendemento adecuado, se a idade de ingreso á universidade é de 18 anos, a idade de saída do grado deberá ser de 22 anos, a de consecución do título de Máster estará entre os 23-24 anos e o doctorado poderase obter aos 26-27 anos.
[10]. Os títulos universitarios de Grado organizaranse por grandes ramas de coñecemento e todos eles deberán adaptarse ás directrices para o deseño de títulos dalgunha delas. No caso de profesións reguladas, estas directrices serán específicas dos títulos correspondentes. Preséntase unha proposta de devanditas ramas de coñecemento.
1. Artes e Humanidades
2. Ciencias
3. Ciencias da Saúde
4. Ciencias Sociais e Xurídicas
5. Ingeniería e Arquitectura
[11]. Os títulos universitarios de Máster non se organizarán por rama de coñecemento e dispoñerán de directrices específicas cando a
normativa reguladora da profesión requírao.
2.1 Os títulos de Grado
[12]. O título universitario de Grado outorgarase ao estudante que supere todas as probas previstas no plan de estudos correspondente a un título inscrito no rexistro oficial.
[13]. Este nivel corresponde co nivel 5A de a clasificación CINE (Clasificación Internacional Normalizada da Educación da UNESCO, versión 1997, en inglés denominada ISCED) e co nivel 6 do EQF (European Qualifications Framework, proposto pola Comisión da Unión Europea e en consonancia co primeiro ciclo do Marco de Cualificaciones para a Educación Superior aprobado en Bergen 2005).
[14]. Todos os títulos de Grado constarán de 240 créditos ECTS, nos que estarán incluídos todo tipo de aprendizaxes coas súas correspondentes avaliacións, tal e como se propón no Marco Europeo de Cualificaciones.
[15]. Existen varios factores e razóns para elixir 240 créditos como duración do primeiro título universitario:
1. Aínda que algúns países europeos fixaron a duración deste primeiro ciclo en 180 para parte dos seus títulos, 240 créditos
permitirán unha mellor adecuación con outros sistemas universitarios de gran importancia no mundo e para España (EEUU, Latinoamérica, Asia, etc.). En calquera caso, a maioría dos estudantes europeos poderán ter o seu primeiro título á mesma idade que os españois: 22 anos, xa que gran parte dos países que optaron por 180 teñen unha idade de entrada á universidade aos 19 anos, mentres que en España é de 18 anos. A equivalencia establécese, polo tanto, no número total de anos escolarizados. Para ver a situación doutros países
pódese consultar UNESCO: Oficina Internacional de Educación (www.ibe.unesco.org). Para ver a situación específica de países europeos dentro das reformas dentro do proceso de Bolonia ver EURYDICE: Focus on the structure of higher education in Europe. National trends in the Bologna Process - 2004/05 Edition (www.eurydice.org).
2. Os títulos de 240 créditos permitirán unha maior presenza de ensinos prácticos, prácticas externas e movilidad, que son obxectivos esenciais desta reforma. Debe sinalarse que os 240 créditos incluirán todas as actividades conducentes á obtención do título (prácticas, idiomas, traballo ou proxecto de Grado, etc.).
3. O deseño en 240 créditos deberá incidir na aproximación da duración teórica dos ensinos coa duración media real para alumnos a tempo completo, algo que neste momento non sucede en moitos casos. A adecuación de duración teórica á real será un dos criterios de avaliación das universidades.
4. Os grados de 240 créditos facilitarán o acceso á contorna laboral, ao ser un título universitario fácilmente reconocible sen a necesidade dun segundo nivel de formación.
[16]. Accederase a través dos actuais sistemas de acceso á universidade, de acordo co establecido no artigo 42 da LOU.
[17]. A denominación dos títulos de Grado con recoñecemento en todo o territorio nacional terá dous partes. A primeira parte (T) será das
directrices sobre as que se deseñe o plan de estudos; a segunda (T1) estará de acordo ao contido do propio plan de estudos. A
denominación do título será de Graduado en T: T1 pola Universidade Ou.
O T corresponderase cunha das ramas de coñecemento definido nas directrices. O T1 propoñerao a universidade. Nesta denominación
non se aceptasen niveis de especialización que sexan incompatibles cos obxectivos de potenciación da movilidad de estudantes e flexibilidade curricular intrínsecos desta reforma. No caso de títulos interuniversitarios, establecerase unha denominación adecuada. Aqueles estudos que teñan algún tipo de regulación europea (Véxase Directiva 2005/36/ec do Parlamento Europeo e do Consello relativa ao recoñecemento de cualificaciones profesionais: médico, enfermeiro responsable de coidados xerais, odontólogo, veterinario, matrona,
farmacéutico e arquitecto), terán a denominación adecuada a dita regulación e deberán axustarse á mesma en todos os seus términos. O Consello de Universidades e as Administracións Públicas competentes velarán por que (a) a denominación do título sexa acorde co seu
contido, (b) sexa coherente coa súa rama do saber e (c) non conduza a erro sobre o seu significado académico nin a confusión sobre o seu contido profesional. Xunto co título entregarase o Suplemento Europeo ao Título, onde se detallará a formación recibida polo estudante.
[18]. Elaboraranse directrices para as ramas de Coñecemento nas que se establecerán as características que deben estar reflectidas no deseño de cada título e que, en calquera caso, deberán facilitar a movilidade dos estudantes, contribuír á flexibilidad curricular do sistema
universitario no seu conxunto e potenciar a autonomía das universidades no deseño curricular dos títulos. Os niveis superiores de especialización non serán propios dos ensinos de grado senón dos ensinos de Máster.
[19]. A experiencia pon de manifesto as dificultades que os estudantes atopan nos primeiros cursos, que se traducen en taxas de abandono superiores ás desexables en determinados títulos. Isto suxire a conveniencia de realizar un deseño dos grados con formación
en competencias comúns que eviten ao estudante unha temprana e excesiva especialización que condicione o seu futuro e permita a movilidad cara a titulaciones afines, mediante o sistema de acumulación de créditos. En consecuencia, os títulos deberán ter partes comúns que proporcionen formación en competencias básicas dentro de cada rama de coñecemento. Esta parte común deberá ser desenvolvida ao comezo de cada título e alcanzar polo menos 60 créditos. Deste xeito, os estudantes terán a posibilidade de continuar estudos noutro título, sempre que se estableceu os procedementos necesarios para o recoñecemento global dos créditos iniciais superados. Isto permitirá tamén que os estudantes poidan modificar a súa opción inicial de título en función da vocación, formación e experiencia adquirida durante este primeiro periodo. As facilidades para a movilidade deben ser máximas e estarán só limitadas polos requisitos de acceso á titulación e, no seu caso, o límite de prazas que se estableceu. O deseño establece a orientación do estudante sobre a forma adecuada de seguir o plan de estudos, pero non contempla a posibilidade de establecer cursos selectivos, co fin de non
poñer trabas á formación permanente e o dereito de elección dos estudantes. Con esta estrutura preténdese mellorar a formación e acceso dos estudantes universitarios, reducir as taxas de abandono e permitir unha mellor adaptación dos intereses dos estudantes á titulación que cursen.
[20]. A superación de 120 créditos dará lugar ao Certificado de Estudos Universitarios Iniciais (CEUI), sempre que inclúan os 60 créditos aos que fai referencia o párrafo anterior. O CEUI será expedido polas universidades co fin de certificar que o estudante superou un
conxunto de 120 créditos dentro dun título de Grado. A denominación do módulo de 120 créditos ECTS será Certificado de Estudos
Universitarios en T pola Universidade Ou.
[21]. Entre os créditos que se han de cursar no Grado, incluiranse actividades cun alto contido práctico, onde se poderán incluír a aprendizaxe de idiomas, as prácticas externas ou elaboración de proxectos.
[22]. O Grado terminará coa elaboración e defensa dun traballo de fin de Grado por parte do estudante, cuxa valoración en créditos será
establecida polos plans de estudos correspondentes e que estarán incluídos no cómputo total.
[23]. De acordo cos descriptores de Dublín, referencia dentro do EEES para a definición dos 3 ciclos universitarios, as competencias que
indican a consecución do título de Grado, outórganse aos alumnos que: ou demostren posuír e comprender coñecementos nun área de estudo que parte da base da educación secundaria xeneral, e adóitase atopar a un nivel que, aínda que se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vanguardia do seu campo de estudo; ou saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as competencias que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo; ou teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética; ou poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado; ou desenvolvan aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto Grado de autonomía.
[24]. A fin de garantir a homogeneidad en todo o territorio nacional, o Goberno establecerá as directrices polas que haberá de rexerse a obtención dos títulos de Grado que habiliten para o exercicio de profesións con atribuciones reguladas, entendendo por tales aquelas cuxa regulación foi levada a cabo por Lei de Cortes Xerais, así como as que se atopen afectadas pola Directiva 2005/36/ec do Parlamento Europeo e do Consello relativa ao recoñecemento de cualificaciones profesionais.
O Consello de Universidades e as Administracións Públicas competentes velarán por que non se rexistren títulos que, non adaptándose a devanditas normas ou directiva, poidan inducir a erro aos estudantes ou a sociedade pola súa denominación ou contido.
2.2 Os títulos de Máster
[25]. O título de Máster outorgarase ao estudante que supere todas as probas previstas no plan de estudos correspondente a un título
inscrito no rexistro oficial de títulos.
[26]. Os títulos de Máster poderán ter entre 60 e 120 créditos ECTS, nos que estarán incluídos todo tipo de aprendizaxes coas súas
correspondentes avaliacións.
[27]. O Máster finalizará coa elaboración e defensa oral pública dun proxecto ou traballo de fin de Máster por parte do estudante, cuxa
valoración en créditos será establecida polos plans de estudo correspondentes, e que estarán incluídos no cómputo total.
[28]. Este nivel correspóndese co nivel 6 da clasificación CINE (Clasificación Internacional Normalizada da Educación da UNESCO, versión 1997, en inglés denominada ISCED), co segundo ciclo do Marco europeo para a educación superior e co nivel 7 do EQF (European Qualifications Framework, proposto pola Comisión da Unión Europea e en consonancia co Marco de Cualificaciones para a Educación Superior aprobado en Bergen 2005).
[29]. A denominación do título será de Máster en T2 pola Universidade Ou. No caso de títulos interuniversitarios, establecerase unha denominación adecuada. Xunto co título entregarase o Suplemento Europeo ao Título, onde se detallará a formación recibida polo estudante. A denominación T2 propoñeraa a universidade.
[30]. Poderán acceder aqueles estudantes que teñan un título ou nivel de Grado expedidas polas autoridades competentes de países do Espazo Europeo de Educación Superior ou equivalentes de terceiros países. A Universidade propoñerá os procedementos e requisitos de acceso no seu plan de estudos, entre os que poderán figurar requisitos de formación previa específica nalgunhas disciplinas. En tanto se establezan sistemas xerais de recoñecemento de niveis ou títulos, seguiranse promoviendo acordos bilaterales para o recoñecemento automático de niveis co fin de facilitar o acceso e a movilidad de estudantes neste ciclo.
[31]. Excepcionalmente, e só a efectos de acceso aos estudos de Máster, poderanse considerar equivalentes outros títulos cuxa duración,
estrutura, contidos e requisitos de acceso sexan similares aos dun título de Grado. O sistema e as condicións de acceso deberán figurar
no Plan de Estudos.
[32]. Os Másteres ofrecerán unha formación de alto nivel, tanto especializada nun área específica do saber como en áreas interdisciplinares, co fin de mellorar as competencias específicas nalgún ámbito profesional ou disciplinar. Entre os ámbitos profesionais aos que estean dirixidos atópase a investigación, polo que o Máster poderá integrarse como parte da formación para a obtención de título de Doutor. Os másteres con elementos comúns poderán agruparse en programas de posgrado.
Estes programas de posgrado tamén poderán incorporar o periodo de investigación necesario para obter o título de Doutor.
[33]. De forma excepcional, e só nos casos de profesións reguladas ou vinculadas á Directiva 2005/36/ec do Parlamento Europeo e do
Consello relativa ao recoñecemento de cualificaciones profesionais, os títulos de Máster estarán vinculados a directrices propias.
[34]. De acordo cos descriptores de Dublín, referencia dentro do EEES para a definición dos 3 ciclos universitarios, as competencias que
indican a consecución do Título de Máster outórganse aos alumnos que: ou demostren posuír e comprender coñecementos que se basean nos típicamente asociados ao primeiro ciclo e ,amplíanos e melloran , o que lles aporta unha base ou posibilidade para ser orixinais no desenvolvemento e/ou aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación; ou saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en contornas novas ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo; ou sexan capaces de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que , sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos; ou saiban comunicar as súas conclusións -e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan- a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüedades; ou posúan as habilidades de aprendizaxe que lles permitan continuar estudando dun modo que haberá de ser en gran medida autodirigido ou autónomo.
2.3 Os títulos de Doutor
[35]. O título de Doutor outorgarase ao estudante cuxa tese doctoral sexa aprobada. Para presentar a tese doctoral a aprobación o doctorando debería cursar os estudos dun Programa de Doctorado.
[36]. Este nivel corresponde co nivel 6 da clasificación CINE (Clasificación Internacional Normalizada da Educación da UNESCO, versión 1997, en inglés denominada ISCED), co terceiro ciclo do Marco europeo para a educación superior e co nivel 8 do EQF (European Qualifications Framework, proposto pola Comisión da Unión Europea e en consonancia co Marco de Cualificaciones para a Educación Superior aprobado en Bergen 2005).
[37]. De acordo coa proposta do Marco Europeo de Cualificaciones, non se establece ningunha duración nin en anos nin en créditos ECTS para a formación dun doutor. Con todo, no documento Doctoral Programmes for the European Knowledge Society (resultado da enquisa sobre doctorados feita pola EUA, European University Association, e que contén os resultados do seminario sobre doctorados organizado no marco do proceso de Bolonia en Salzburgo en febreiro do 2005), defínese un tempo razoable para a obtención do nivel de doutor, considerándose de 3 a 4 anos no caso de dedicación completa aos mesmos. Esta duración estimada ten unha relación directa coa duración das becas de investigación.
[38]. O Programa de Doctorado, que será aprobado pola universidade, constará dun periodo de formación e un periodo de investigación.
[39]. O periodo de formación constará de 60 créditos que poderán ser de estudos de Máster (que poderán ser dun ou varios Másteres) ou
actividades formativas universitarias específicamente deseñadas ou seleccionadas para devandito programa. Estas actividades deberán ser aprobadas de acordo co procedemento que establezan as universidades. O periodo de formación poderá finalizar coa elaboración e defensa pública dun traballo de investigación, cuxa duración en créditos será establecida pola universidade.
[40]. O periodo de investigación constará das actividades de investigación necesarias para elaborar a tese doctoral e serán supervisadas polo director de tese. As universidades establecerán as condicións para rexistrar o tema da tese e ser director de tese, cuantificando a dedicación necesaria correspondente do director, en ambos casos, de acordo cos criterios que se establezan.
[41]. Poderán acceder ao periodo de formación os estudantes que obteñan o título de Grado universitario. Poderán acceder ao periodo de investigación os estudantes que superen o programa de formación ou aqueles que obteñan un título universitario de Máster, segundo estableza o Programa de Doctorado correspondente. As universidades establecerán os procedementos e requisitos de acceso no seu Programa de Doctorado e as condicións para poder propoñer e empezar os traballos da tese doctoral. Entre os requisitos, poderán figurar formación previa específica nalgunhas disciplinas. Ademais, poderán ser admitidos aqueles estudantes que teñan un título ou nivel de Máster de calquera país do Espazo Europeo de Ensino Superior ou equivalentes de terceiros países. Todos estes accesos deberán ser recoñecidos pola universidade dentro do Programa de Doctorado. Seguiranse promovendo acordos bilaterales entre Estados para o recoñecemento automático de niveis co fin de facilitar a movilidad de estudantes neste nivel.
[42]. Establecerase o procedemento para autorizar a unha universidade a outorgar o título de Doutor. Unha vez que a universidade obteña a autorización e inscrito o título no rexistro oficial, os centros universitarios que autorice a universidade, de acordo coa normativa vixente, poderán ofrecer Programas de Doctorado. No caso de que o Programa de Doctorado conteña un Máster, este deberá estar autorizado de acordo ao procedemento correspondente.
[43]. A denominación do título será de Doutor pola Universidade de Ou?. No caso de títulos interuniversitarios, establecerase unha denominación adecuada. Xunto co título entregarase o Suplemento Europeo ao Título correspondente ao Programa de Doctorado.
[44]. A obtención do nivel de Doutor incluirá o recoñecemento do nivel de Máster, aínda que non se haxan cursado específicamente os ensinos completos dun.
[45]. Os doctorandos que sexan admitidos nun Programa de Doctorado poderán acceder a becas de investigación de acordo coas convocatorias correspondentes.
[46]. De acordo cos descriptores de Dublín, referencia dentro do EEES para a definición dos 3 ciclos universitarios, as competencias que indican a consecución do Título de Doutor outórganse aos alumnos que: ou demostren unha comprensión sistemática dun campo de estudo e o dominio das habilidades e métodos de investigación relacionados con devandito campo; ou demostren a capacidade de concibir, deseñar, poñer en práctica e adoptar un proceso substancial de investigación con seriedade académica; ou realicen unha contribución a través dunha investigación orixinal que amplíe as fronteiras do coñecemento desenvolvendo un corpus substancial, do que parte mereza a publicación referenciada a nivel nacional ou internacional; ou sexan capaces de realizar unha análise crítica, avaliación e síntese de ideas novas e complexas; ou saiban comunicarse cos seus colegas, coa comunidade académica no seu conxunto e coa sociedade en xeral achega das súas áreas de coñecemento; ou se lles supoña capaces de fomentar, en contextos académicos e profesionais, o avance tecnolóxico, social ou cultural dentro dunha sociedade baseada no coñecemento.
2.4 A formación permanente
[47]. A formación permanente é unha función esencial das universidades. Todos os estudos de Grado, Máster e Doctorado inscritos no rexistro oficial poderán ser parte da oferta de formación permanente da Universidade, para o que estas procurasen, cando sexa factible, establecer horarios e modalidades de estudo que faciliten a participación de estudantes de distintas características nos seus títulos.
[48]. Ademais, as universidades poderán desenvolver programas específicos de formación permanente con outro tipo de títulos diferentes dos de Grado, Máster e Doutor. Estes títulos deberán utilizar unha denominación que non induza a confusión cos títulos mencionados como, por exemplo, Experto ou Especialista de Universidade Ou en T3. Estableceranse sistemas de avaliación que verifiquen o cumprimento deste requisito.
3 As directrices dos títulos
[49]. Elaboraranse unhas directrices xerais dos ensinos universitarios que conterán os elementos básicos do sistema: a estrutura xeral, as condicións de acceso a cada ciclo, procedementos de autorización, etc. Estes elementos son basicamente os que figuran no presente documento.
[50]. Deseñaranse unhas directrices para a elaboración de títulos, por rama de Coñecemento. Serán directrices que conteñan as condicións para o deseño de títulos por parte das universidades. Estas directrices conterán, polo menos, o tipo de información recollida na Directiva 2005/36/ec do Parlamento Europeo e do Consello relativa ao recoñecemento de cualificaciones profesionais.
[51]. Todos os títulos de Grado deberán estar adaptados ás directrices para a elaboración dos títulos nalgunha das súas ramas de coñecemento.
4 Os plans de estudos
[52]. O plan de estudos é o documento principal que a universidade debe presentar para solicitar a autorización para a inscripción do título no rexistro oficial. [53]. O plan de estudos deberá conter, polo menos:
1. A relación de obxectivos de formación e competencias que debe adquirir o estudante. A relación de obxectivos de formación e competencias que debe adquirir o estudante deberá estar de acordo cos desenvolvidos polo Marco Europeo de Cualificaciones.
2. Os sistemas de admisión e orientación de estudantes.
3. A descrición da organización, coordinación planificación e desenvolvemento da aprendizaxe. Dentro do a organización, coordinación e desenvolvemento do ensino deberá detallarse a conexión entre os módulos de aprendizaxe nos que se concretan as competencias previstas nas directrices e a súa descrición en canto a contido, principais actividades a realizar, duración en créditos e sistema de avaliación da consecución dos obxectivos.
4. Os recursos humanos e materiais necesarios e dispoñibles
5. Os resultados previstos. Os resultados previstos deberán incluír a consecución dos obxectivos de aprendizaxe dos estudantes e a eficiencia no seu progreso, incluíndo nisto a análise das causas de abandono.
6. O sistema de garantía da calidade vinculado. O sistema de garantía de calidade dun título debe dispoñer, polo menos, dun procedemento de revisión do funcionamento do plan de estudos previsto e procedementos de mellora continua, entre os que se inclúan procedementos de resolución dos problemas detectados.
[54]. O Goberno establecerá modelos para a elaboración dos plans de estudos e promoverá a elaboración e difusión de exemplos elaborados por redes de colaboración académica ou universidades, tanto de ámbito nacional como internacional.
5 Verificación e implantación
5.1 A verificación do plan de estudos
[55]. O Goberno establecerá as directrices xerais que estructuren os títulos de Grado, Máster e Doutor e as directrices para a elaboración de títulos por rama de Coñecemento.
[56]. Cada universidade deseñará os plans de estudo para outorgar un título de acordo coas directrices para a elaboración de titulacións. As propostas das universidades deberán aportar modelos de referencia de universidades de recoñecido prestixio ou estar avaladas por redes de colaboración académicas ou profesionais, nacionais ou internaciones.
[57]. O Consello de Universidades verificará que o plan de estudos se adecua ás directrices e que é coherente coa denominación do título proposto. Esta verificación realizarase previo informe favorable de comisións de evaluadores externos, e adecuarase aos Criterios e Directrices para a Garantía da Calidade no Espazo Europeo de Educación Superior.
[58]. O Goberno comprobará que o título proposto conta coa autorización da Comunidade Autónoma, é coherente con outros títulos que figuran no rexistro, que non se producen interferencias con normativas do Goberno e velará porque a información que será publicada no rexistro non induza a erro aos estudantes ou sociedade en xeral polo seu contido ou denominación. Feita esta comprobación, o Goberno establecerá o carácter oficial do título e ordenará o seu inscripción no rexistro oficial.
[59]. Os títulos incluídos no rexistro de acordo con este procedemento consideraranse acreditados.
5.2 A aprobación da implantación dos estudos
[60]. Superado o trámite, a Comunidade Autónoma correspondente establecerá, no seu caso, as condicións ou calendario de implantación dos ensinos, notificándoo ao Goberno a efectos de que no rexistro figure o curso de inicio e de fixar a oferta de prazas para cada curso. Cada Comunidade Autónoma establecerá as súas condicións para a implantación dunha titulación.
6 Rexistro de Universidades, Centros e Títulos
[61]. O Goberno establecerá os criterios e procedementos para a inscripción no Rexistro de Universidades, Centros e Títulos (RUCT).
[62]. Todos os títulos de Grado, Máster e Doutor que outorguen as universidades españolas deberán figurar no RUCT.
7 Avaliación e acreditación
[63]. Todos os ensinos conducentes a títulos de Grado, Máster e Doutor deberán someterse a avaliacións periódicas, de acordo co procedemento que estableza o Goberno. Este procedemento permitirá a avaliación de títulos individuais ou de grupos de títulos.
[64]. A avaliación esencialmente basearase na revisión do cumprimento do proposto pola universidade no plan de estudos.
[65]. O procedemento de avaliación estará composto por unha fase de autoevaluación e unha fase de avaliación externa, cun informe final
público. Os criterios de calidade dos procedementos e os axentes (evaluadores externos e axencias) serán os establecidos nos Criterios
e Directrices para a Garantía da Calidade no Espazo Europeo de Educación Superior, elaborados pola ENQA (European Network for Quality Assurance) e aprobados na reunión de Ministros de Bergen.
[66]. Os ensinos que superen a avaliación serán acreditadas polo órgano competente. As administracións públicas poderán utilizar os resultados desta avaliación para establecer programas específicos de apoio. Os que non a superen, logo dun periodo no que se poidan corrixir os defectos atopados, verán reflectida devandita avaliación negativa no RUCT, podendo perder a validez oficial do título.
8 Movilidade
[67]. A movilidade dos estudantes cara a outras universidades españolas ou europeas é un obxectivo da Educación Superior en España. Por iso, facilitaranse procedementos de acumulación e recoñecemento de créditos.
[68]. Para facer isto realidade, eliminaranse todas as barreiras que impidan o correcto funcionamento dos créditos europeos na súa dobre dimensión de transferencia e acumulación. Cada universidade, tendo en conta a experiencia xa acumulada no programa de movilidade europea Sócrates e na movilidade española SICUE, adoptará as medidas para que un estudante que opte pola movilidade vexa recoñecidos os estudos realizados noutra institución universitaria, sobre todo, se estes están suficientemente vinculados aos estudos que se desexan cursar na institución receptora. Este recoñecemento non debe implicar, como ocorre tamén nos programas de movilidade europeos, unha identidade nos contidos e debe atender sobre todo á equivalencia de nivel dos estudos realizados no centro de orixe.
[69]. Para os títulos de Grado, se promoverá que os estudantes cursen, polo menos, un semestre dos seus estudos nunha universidade estranxeira.
Calendario previsto de aplicación
| Setembro de 2006 |
Presentación do presente documento |
| Outubro 2006 | Debate e informe Consello de Coordinación Universitaria sobre o presente documento |
| Novembro 2006 | Borrador de directrices de @Póla de Coñecemento |
| Decembro 2006 | Borrador de títulos con directrices propias |
| Decembro 2006 - Marzo 2007 | Debate sobre borradores anteriores |
| Abril 2007 | Aprobación LOU |
Maio 2007
| Proposta e debate de decretos:
Ensinos de Grado e Posgrao
Directrices para a elaboración de títulos
Directrices propias de títulos de profesións reguladas
Rexistro de Universidades, Centros e Titulaciones
Homologación de títulos
Estatuto do PDI
Conferencia Xeral de Política Universitaria
Consello de Universidades
Creación de Centros e Universidades |
| Setembro 2007 |
Aprobación Decretos |
| Outubro 2007 | Inicio elaboración dos plans de estudo polas Universidades |
| Ata abril 2008 (para curso 08/09) | Aprobación das CCAA, Informe CU e aprobación por Consello de Ministros e inscripción no Rexistro |
| Maio 2008 | Oferta de prazas novos títulos |
| Curso 2008-2009 | Comezo dos novos grados |
| Xullo 2012 | Primeiros graduados novos títulos |
| | |
Ver http://ec.europa.eu/education/policies/2010/doc/comuniv2006_en.pdf
Ver http://ec.europa.eu/education/policies/2010/doc/comuniv2006_en.pdf
Ver http://ec.europa.eu/education/policies/2010/lisbon_en.html
http://europa.eu/scadplus/leg/en/cha/c10241.htm
Ver http://ec.europa.eu/education/policies/educ/eqf/index_en.html
Ver http://www.bologna-bergen2005.non/Docs/00-Main_doc/050218_QF_EHEA.pdf
Ver http://ec.europa.eu/education/programmes/socrates/ects/index_en.html
Ver http://www.jointquality.org/content/descriptors/CompletesetDublinDescriptors.doc
Ver http://ec.europa.eu/education/policies/2010/doc/presentation_eqf_en.pdf
Ver http://www.eua.be/eua/jsp/en/upload/Doctoral_Programmes_Project_Report.1129278878120.pdf
Ver http://www.bologna-bergen2005.non/EN/Bol_sem/Seminars/050203-05Salzburg/050203-
05_Conclusions.pdf
http://www.jointquality.org/ge_descriptors.html
Neste mesmo Monográfico podemos atopar outros artigos interesantes nos que se estudan as posibilidades reales na utilización dos blogs no eido educativo, dende o punto de vista práctico a no plano teórico. A medida que os vaia revisando ireinos incluindo no meu CiteUlike: 
Outras lecturas que tamén irán pasando ás miñas referencias, a medida que vaian sendo desgranadas, son algúns artigos no novo número de 
E outra das lecturas nas que estiven entretido estes días foi o artigo publicado por UOC Papers, Nº3 (2006): 
José Luis Cabello en 
! Non teñen desperdicio)
Acéptanse suxerencias ;)
. Publicar esta anotación e poñerse o 
ou de 
e sigo outro rato coas máis de trinta e pico pestanas do Firefox abertas, as catro conversas simultáneas que manteño polo chat de Gmail, a miña música, a conversa por Skype e o Feedness,... ¡¡veña a apuntar cousas novas!! (é certo que asi non se pode). 
